Het boek

"Dag moeder, ik ga naar vrienden in Marcinowo," zei de zeventienjarige Władek tegen zijn moeder Wiera. "Wat ga je daar doen?" vroeg zijn moeder. "We hebben een bijeenkomst. Edward, Julian, Karp en Bolek zijn er ook." "Zal je voorzichtig zijn, Władek?" vroeg ze met bezorgde stem.

En zo vertrok hij op zijn fiets naar het acht kilometer noordelijk gelegen dorp Marcinowo. De tocht voerde door uitgestrekte bossen, over zandwegen en smalle paden, daar op het platteland van Polesie, tijdens het interbellum van Polen. Aangekomen op het afgesproken adres was het een gezellig samenzijn. Niet veel later ging de deur met geweld open. Gewapende soldaten drongen de ruimte binnen. "Meekomen, nu, jullie zijn allemaal gearresteerd," klonk het in het Russisch. "Maar mijn moeder is Russin”, probeerde Władek. Hij kreeg klappen en werd meegenomen, net als zijn vrienden Edward, Julian, Karp en Bolek. Die vreselijke dag, laat in september 1939, zal voor Władek voor eeuwig in zijn geheugen gegrift staan. Zou hij ooit nog de weg naar huis vinden?

Dit korte verhaal is een reconstructie zoals het destijds, september 1939 is gegaan. Namen en feiten zijn gecontroleerd aan de hand van gevonden documenten en gevoerde gesprekken. Alleen het echte gesprek tussen mijn vader Władysław en zijn moeder Wiera blijft voor altijd een raadsel. 

Thuis werd er nooit echt veel over de oorlog gesproken, en als er iets werd verteld was dat kort en bondig. Genoeg om geen vragen meer te stellen, maar te weinig om een goed beeld te vormen. Zeker, ik had een tante en twee ooms in Polen die allen een gezin hadden en waar ik vaak op vakantie ben geweest. Mijn tante Marysia heb ik ook vragen gesteld, maar zij wilde niet praten over die tijd, zelfs niet in de late jaren negentig.

Daarom ben ik zelf op zoek gegaan naar het echte verhaal dat verbonden is met de familienaam Cuber. Het beginpunt was voor mij moeilijk te vinden. Waar en hoe moet je überhaupt beginnen? Van velen heb ik hulp gekregen, iets waar ik hen erg dankbaar voor ben. Zonder deze hulp was ik waarschijnlijk niet veel verder gekomen. Ik heb virtueel veel gereisd en grote afstanden afgelegd; de halve wereld rond: Oekraïne, Wit-Rusland, Rusland, Polen, Oostenrijk, zelfs Amerika, Argentinië en Peru.

Dit boek neemt u mee in de geschiedenis van Polen, het leven van mijn Cuber-familie en het levensverhaal van mijn vader, Władysław Antoni Cuber, toen nog met de roepnaam Władek. Een Poolse soldaat en zijn reis over de wereld tot en met de bevrijding van Breda in 1944 en verder. Eén ding is zeker: het beeld dat ik in gedachten had over “hoe het moest zijn geweest” is door mijn onderzoek volledig verdwenen en totaal nieuw gevormd. Het brengt de geschiedenis en de mensen van toen weer tot leven.

Dit boek steunt een goed doel: het archief in Ivano-Frankivsk, Oekraïne.